උපකාරක මිත්‍රයා
සමාන සුඛදුක්ඛ මිත්‍රයා.
අත්ථක්ඛායී මිත්‍රයා.
අනුකම්පක මිත්‍රයා,
වශයෙන් ඔවුන් නම් කොට දැක්වේ.
මෙහි පළමුවෙන් දැක්වෙන උපකාරක මිත්‍රයා, තම් මිතුරාට නිරන්තරයෙන් උපකාර සිදුකරන්නෙකි. කිසියම් අසනීපයක් හෝ වෙනයම් අකරතැබ්බයකට තම මිතුරා පත් ව ඇති අවස්ථාවක මෙම උපකාරක මිත්‍රයා වහා මැදිහත් වී තම මිතුරාගේත් ඔහුගේ බිරිඳගේත්, දූදරුවන්ගේත් රැකවරණය සළස්වමින් උප්කාර කරයි. තම මිතුරා වෙනුවෙන් දෙමව්පියන් මෙන් ඉදිරිපත් වී කටයුතු සිදුකරයි. මෙවැනි මිතුරෙකුගේ ඇසුර යමෙක් ලබන්නේ නම් හේ සැබවින් ම වාසනාවන්තයෙක් වේ.
සමාන සුඛදුක්ඛය මිත්‍රයා යනු විශ්වාසවන්ත ම මිතුරා ය. මේ මිතුරා තම මිතුරගේ රහස් රකින, සැපේ දී මෙන් ම දුකේදීත් එක ලෙසට ම උදව් උපකාර කරන කිසි විටෙක පිටු නොපාන්නෙකි. අවංකවම් මිතුදම රකින මොහු තම මිතුදම වෙනුවෙන් ජීවිතය වුව ද කැප කිරීමට පසුබට නො වේ.
අත්ථක්ඛායී මිත්‍රයා නිරන්තරයේන් ම තම මිතුරාගේ ආධ්‍යාත්මික දියුණුව සඳහා ක්‍රියා කරන්නෙකි. තම මිතුරා සැමවිට ම යහපතෙහි යොදවන මොහු ඇසුරු කරන්නා නිතැතින් ම කුසලයට යොමු වේ. අනෙක් මිතුරන් මෙන් නොව මොහු ඇතැම්විට තම මිතුරාට තරවටු කොට හෝ යහමඟට ගන්නට වෙර දරයි. ඒසේ කරනුයේ මිතුරාට තිබෙන අවංක මිත්‍රශීලිත්වය නිසාවෙනි. මෙම අත්ථක්ඛායී මිත්‍රයා නිරන්තරයෙන් ම දැහැමි කථා ඇත්තෙකි. මෙම මිතුරා ඇසුරට පත්වන්නා මෙලොවත් පරලොවත් ජය ගන්නෙක් වන්නේ ය.
සිව් වැන්නා වන අනුකම්පක මිත්‍රයා තම මිතුරාට අලාභයක්, පාඩුවක්, විපතක් සිදු වූ විට එමඟින් ඇතිවන දුක, වේදනාව, කණගාටුව, විඳදරා ගැන්මට එක්වන්නෙකි, තම මිතුරා විපතට පත් මොහොතක් හේ, ඔහුව අත නොහරිමින් අනුකම්පා උප්දවා ආරක්ෂා කරයි. යමෙක් තම මිතුරෙකුගේ අගුණ ඔහු නැති තැන හෝ ඇති තැන පවසත් නම් එහි වරද ඔහුට පෙන්වා දී නිවැරදි කරවා තම මිතුරා ආරක්ෂා කරන්නෙකි. එසේ ම යමෙක් තම මිතුරෙක්ගේ ගුණ ඔහු නැති තැන හෝ ඇති තැන පවසත්නම් ඒ ගුණය වඩාත් ඉස්මතුකොට මිතුරා රැකගනි යි. මෙම සත්පුරුෂ ගත් ලක්ෂණ සහ පාප මිත්‍ර ගත් ලක්ෂණ ඔබ දැනගත යුත්තේ කළ්‍යාණ මිත්‍ර ඇසුර සඳහා පමණක් නො ව, ඔබ ද අන්‍යයන්ට පාප මිත්‍රයෙකු නො වී, කළ්‍යාණ මිත්‍රයෙකු වීම සඳහා ය.
ඔබ කළ්‍යාණ මිත්‍රයෙකු වීමට පෙර, පාප මිත්‍ර ගති ලක්ෂණ ඔබ සතු ව ඇද්දැ යි සොයා විමසා දැන ගත යුතු ය. ඔබ සතුව පාප මිත්‍ර ගති ලක්ෂණ තිබේ නම් ඒවා ක්‍රමයෙන් ඉවත් කරගත යුතු ය. මෙසේ පාප මිත්‍ර ගති ලක්ෂණ දුරුකිරීම තුළින් ඔබ යහපත් මිතුරෙක් වන අතර අනතුරුව ක්‍රමයෙන් කළ්‍යාණ මිත්‍ර ගති ලක්ෂණ ප්‍රගුණ කළ යුතුය. එසේ ඔබ අන්‍යයන්ට කළ්‍යාණ මිත්‍රයෙක් වී, දෙවනු ව අන්‍යයන්ගෙන් කළ්‍යාණ මිත්‍ර ගුණය අපේක්ෂා කළ යුතුය. එසේ නොමැති ව අන්‍යයන්ගෙන් පමණක් කළ්‍යාණ මිත්‍ර අපේක්ෂා කළ යුතුය. එසේ නොමැති ව අන්‍යයන්ගෙන් පමණක් කළ්‍යාණ මිත්‍රත්වය බලාපොරොත්තු වීම සුදුසු නො වේ.
භජනයට සුදුසු කළ්‍යාණ මිත්‍රයෙක් සොයාගැනීමට නොමැති නම් හෝ නොහැකි නම් තමා හා සමාන වූ ගත් ලක්ෂණ ඇති මිත්‍රයෙක් ඇසුරට ගතයුතු බවත්, එබඳු හෝ මිත්‍රයෙක් සොයාගත නො හැකිනම් හුදෙකලාව විසීමට සිත දැඩිකොට ගතයුතු බවත්, බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනාකොට තිබේ. තමාට වඩා ගුණයෙන් බාල පුද්ගලයෙක් ඇසුරු කිරීම තුළින් තමන් ද ශීලයෙන් හා සමාධියෙන් ද ප්‍රඥාවෙන් ද පිරිහෙන්නේ ය. එබැවින් ගුණ දහමින් හීන පුද්ගල ඇසුරට වඩා හුදකලාව විසීම සැපයෙකි. එදිනෙදා ජීවිතයේ දී සමාජ සම්බන්ධතාවන් පවත්වාගෙන යෑමට අපට මිත්‍ර සම්බන්ධතාවන් අවශ්‍ය වේ.
ඉහතින් දැක් වූ කළ්‍යාණ මිත්‍ර ගති ලක්ෂණ අවබෝධ කරගෙන, ඇසුරු නොකළ යුත්තන් මඟහරිමින්, ඇසුරට සුදුසු වූවත් හා සබඳතා ගොඩ නැංවීම ඥානාන්විත වන්නසේ ම එය දෙලෝ සුභ සිද්ධිය උදෙසා බලපාන්න කි. පාප මිත්‍ර ඇසුරෙන් ලැබෙන තාවකාලික සතුටට හා ලාභයට වඩා ඇසුරු නොකිරීම තුළින ලැබෙන් යහපත විශාල බව මංගල සූත්‍රයේ ප්‍රථම ගාථාවෙන් ම පැහැදිලි කරදී ඇත.
සැබෑ කළ්‍යාණ මිත්‍ර ඇසුර ලෞකික මෙන් ම ලොකෝත්තර දියුණුවට මඟ වෙන අතර සැබෑ කළ්‍යාණ මිත්‍රයා ශ්‍රද්ධා, ශීල , චාග,අ පඤ්ඤා යන ගුණයන්ගෙන් ද යුක්ත වේ. ඔහු බුදුදහම මඟින් නිර්දේශිත පරමාදර්ශී මිත්‍රයා ය. එබඳු මිත්‍රයෙකු විසින් ඔබ ව යොමුකරවන්නේ නිර්වාණ මාර්ගය වෙත ය.
